"Pałace i dwory ziemi sieradzkiej" - książka jakiej dotychczas nie było! ZDJĘCIA

W książce opisano 55 zarówno nadal funkcjonujących ale także nieistniejących już dworów czy pałaców, które zostały odnotowane na liście konserwatora zabytków. Znalazły się tutaj zatem zabytki z miejscowości: Adamki, Barczew, Biskupice, Borysławice, Brąszewice, Brończyn, Charłupia Wielka, Chojne, Cielce, Dąbrowa Wielka, Dębołęka, Domaniew, Dzierlin, Garbów, Górka Klonowska, Gruszczyce, Gzików, Inczew, Jasionna, Kalinowa, Kamionacz, Kamionaczyk, Kliczków Mały, Kliczków Wielki, Kobierzycko, Kobylniki, Kociołki, Kościerzyn, Krąków, Małków, Męcka Wola, Mikołajewice, Nacesławice, Niechmirów, Pyszków, Rożdżały, Równa, Sędzice, Sędzimirowice, Sieradz: zamek, pałac Danielewicza, dworek modrzewiowy, Smardzew, Smardzew Edmundów, Starce, Stojanów, Sulmów, Świnice Kaliskie, Tubądzin, Ustków, Witów, Wolnica Niechmirowska, Wrząca, Złoczew, Żelisław.

Terytorium będące przedmiotem zainteresowania autorów to obszar obecnego powiatu sieradzkiego, znajdującego się w województwie łódzkim. Historycznie nie był to region wielkich kluczy majątkowych, raczej przeważała średnia szlachta, choć od późnego średniowiecza istniały tutaj włości określane jako wielowioskowe. Z najważniejszych kluczy wiejskich można wymienić podsieradzki klucz charłupski, przejściowo należący do Wojciecha Malskiego, włości gruszczyckie Gruszczyńskich, kalinowskie Zarębów czy Zajączków z Wrzącej.

Sieradzkie zajmowało w zjednoczonym przez Władysława Łokietka państwie położenie centralne, toteż w znacznie mniejszym stopniu niż inne ziemie było narażone na napaści wrogów zewnętrznych a co za tym idzie niszczenie siedzib szlacheckich. Charakterystyczną cechą dziejów politycznych Sieradzkiego stały się zaś od połowy XIV w. nie wojny a zjazdy ogólnokrajowe lub ziemskie, podczas których podejmowano ważne decyzje państwowe, wydawano doniosłe akty prawno-ustrojowe i rozstrzygano problemy polityki zagranicznej.

Początki omawianej problematyki sięgać będą dat pierwszych źródeł pisanych o danej miejscowości, czyli średniowiecza. Egzystencja dworów i pałaców na ziemiach polskich została natomiast ostatecznie zakończona wraz z II wojną światową i latami bezpośrednio powojennymi, gdy w Polsce panowała władza ludowa. W 1945 r. zakończyła się historia majątków takie jakie znamy sprzed 1939 roku. W kolejnych latach znaczna ich ilość uległa dewastacji. Dwory wraz z otaczającymi je parkami, budynki gospodarcze, stawy i ogrody stopniowo zaczęły popadać w ruinę. Wiele z nich gdy już nie nadawało się do remontu, było rozbierane lub same ulegały zawaleniu. W okresie PRL-u pozbawiono nas istotnej części dziedzictwa narodowego poprzez zniszczenie zdecydowanej większości polskich dworów i pałaców. Wraz ze zmianą ustrojową dokonaną w 1989 roku nadeszła szansa dla badanych obiektów. Odtąd dwory i pałace w wielu przypadkach zaczynają pełnić funkcje, które pozwolą przetrwać im dla kolejnych pokoleń.

Obiekty te należy traktować nie jako jednostkowy zabytek, ale pewną linia trwania kolejno po sobie następujących siedzib dworskich, stanowiących bezpieczne i wygodne domy – najpierw rycerskie, potem szlacheckie a w końcu ziemiańskie. Autorzy skupili się zatem nie tylko na ostatniej zachowanej bądź nie rezydencji mieszkalnej ale również poświęcili uwagę poprzedzającym te dwory bądź pałace obiektom.

Najważniejsze zadanie szlacheckiej rezydencji, czy była to chata w zaścianku, czy modrzewiowy dworek, czy też magnacki pałac, polegało na podkreśleniu prestiżu i fortuny właściciela zgodnie z powiedzeniem „szlachcic na zagrodzie równy wojewodzie”. Realizując tę zasadę szlachta - bogacąca się w XVI w. dzięki koniunkturze na polskie zboże - stawiała sobie nowe siedziby. I choć uznanie współczesnych budziła budowa domu murowanego, to większość dworów szlacheckich powstawała z najłatwiej wówczas dostępnego materiału, czyli z drewna.

Sieradzkie to kraina może niezbyt okazałych rezydencji szlacheckich, prezentujących jednak w sposób skondensowany wiele cech charakterystycznych oraz typowych dla polskiego krajobrazu minionych epok. Ziemia ta jest ostoją tradycji i wartości narodowych, a ocalałe pomniki z odległych czasów stanowią pomost między przeszłością i teraźniejszością.

Książka dostępna w sieradzkiej Księgarni VIP przy ul. Jana Pawła II 52/7.

Krótkie notki o autorach:

Anna Wróbel – pasjonatka historii dworów, pałaców, zamków. Absolwentka m.in. Akademii Ekonomicznej w Poznaniu i Szkoły Głównej Handlowej w Warszawie. Zawodowo związana jest z firmą Agrosad, gdzie pełni funkcję dyrektora HR. Autorka monografii pt. Nie taki straszny dwór w Kalinowej. Wraz z mężem Radosławem Wróbel, przedsiębiorcą ale także współwłaścicielem dworów w Kalinowej i Kobylnikach dzieli pasję podróżniczą zaglądając do najbardziej niezwykłych zakątków świata. Miłośniczka muzyki klasycznej oraz malarstwa. Organizatorka koncertów i wystaw malarskich, które mają miejsce w dworze w Kalinowej.

Marek Gaworski - zakochany w zamkach i pałacach, których zwiedził tysiące w Polsce i w Europie a także odkrywca tajemnic i ciekawych historii z życia arystokracji. Autor ponad 90 publikacji „zamkowych” niemal z każdej dziedziny wydawniczej – albumów, monografii, przewodników i beletrystyki. Podróżnik, fotograf oraz współprowadzący program Trójka po królewsku w Programie III Polskiego Radia. Na rynku wydawniczym zadebiutował w 2004 roku książką „Zamek i Park w Strzelcach Opolskich”. Dzięki późniejszej współpracy z wydawnictwem Arkady, stał się jednym z najbardziej znanych autorów piszących o architekturze obronnej i rezydencjonalnej. W 2019 roku ukazała się jego książka – „Najpiękniejsze zamki, pałace i dwory w Polsce” – będąca najobszerniejszą książką tematyczną w naszym kraju. W 2022 roku zredagował oraz uaktualnił nowe wydanie „Leksykonu zamków w Polsce”. Na polskim rynku beletrystyki zasłynął serią zatytułowaną „Śmierć, bale i skandale” a następnie „Śmierć, bale i skandale. Arystokraci, kolekcjonerzy, skandaliści”.