Jak region poradzi sobie bez kopalni "Złoczew" i elektrowni węglowej w Bełchatowie. Zatwierdzony został plan sprawiedliwej transformacji

Komisja Europejska zatwierdziła Terytorialny Plan Sprawiedliwej Transformacji Województwa Łódzkiego. Do regionu popłynie dodatkowy strumień pieniędzy unijnych na łagodzenie negatywnych skutków zmian społeczno-gospodarczych przechodzenia na gospodarkę neutralną dla klimatu. Łódzkie skorzysta z mechanizmu w związku ze stopniowym wygaszaniem bloków węglowych Elektrowni Bełchatów. Wiąże się to również z zaniechaniem wydobycia węgla brunatnego z kopalni „Złoczew”, a to z kolei jest powodem uwzględnienia w Obszarze Transformacji (OT) również gmin z regionu sieradzkiego.

„Przewiduje się zabezpieczenie i uzależnienie eksploatacji od decyzji inwestorów, przy czym kluczowe będą ceny uprawnień do emisji CO2, warunki środowiskowe i rozwój nowych technologii. W dzisiejszych warunkach ekonomicznych i przy dostępnych technologiach, eksploatacja byłaby trwale nierentowna, więc PGE GiEK nie planuje wydobywać węgla brunatnego ze złoża Złoczew i dlatego uwzględniono ten obszar w OT” - czytamy w dokumencie przyjętym uchwałą Zarządu Województwa Łódzkiego.

Jako terytorium najbardziej dotknięte negatywnymi skutkami transformacji w Łódzkiem wskazano 35 gmin (20 proc. obszaru województwa). Oprócz powiatu bełchatowskiego uwzględniono wszystkie gminy powiatu pajęczańskiego, sześć gmin powiatu wieluńskiego (Czarnożyły, Konopnica, Osjaków, Ostrówek, Wieluń i Wierzchlas), jedną powiatu sieradzkiego (Złoczew) i jedną łaskiego (Widawa). Obszar Transformacji obejmuje również częściowo powiaty piotrkowski i radomszczański.

Przyjęcie planu transformacyjnego przez Brukselę było konieczne do uznania całego Programu Fundusze Europejskie dla Łódzkiego. Łącznie w latach 2021-2027 do naszego województwa trafi rekordowa kwota 2 mld 745 mln euro. Jest to pół miliarda euro więcej niż w poprzednim okresie programowania. Na tę kwotę składają się:

• 1,7 mld euro na tzw. działania twarde, czyli inwestycje w transport, infrastrukturę zdrowotną i kulturalną, a także na wsparcie dla przedsiębiorców,
• 658 mln euro na tzw. działania miękkie, czyli wsparcie społeczne, szkolenia dla pracowników i przekwalifikowanie, a także stypendia dla studentów,
• 369,5 mln euro na rzecz sprawiedliwej transformacji.

We wrześniu 2021 r. uchylona została decyzja środowiskowa dla budowy kopalni „Złoczew”. Spółka PGE GiEK nie wniosła odwołania od rozstrzygnięcia Generalnej Dyrekcji Ochrony Środowiska. Tym samym zamknięta została administracyjna droga do wydania koncesji na eksploatację złoża. Samorządy, które liczyły, że ta inwestycja przyniesie im szybki wzrost zamożności, zaczęły szukać innych dróg rozwoju. Symboliczna była tu podjęta w marcu decyzja złoczewskiego samorządu o wyjściu ze Stowarzyszenia „TAK dla Kopalni Złoczew”.

W oczekiwaniu na kopalnię zamrożone było budownictwo mieszkaniowe, firmy nie mogły inwestować. To wszystko należy dziś wliczyć do rachunku strat, co znajduje odzwierciedlenie w Planie Sprawiedliwej Transformacji.

„W przypadku złoża węgla brunatnego „Złoczew” problemem jest trwające od wielu lat wyłączenie obszaru z procesów inwestycyjnych i mieszkaniowych. Transformacja w kierunku gospodarki neutralnej dla klimatu pozwoli na zachowanie potencjału przyrodniczego tego terenu oraz wymusi wypracowanie nowego modelu rozwoju na tym obszarze oraz ustanowienia w jego części enklawy ekologicznej” - wskazano w dokumencie.

Wygaszanie bełchatowskiego kompleksu odciśnie znaczne piętno na rynku pracy. Pracują tam mieszkańcy znacznej części województwa łódzkiego. Wyłączanie bloków węglowych w Elektrowni Bełchatów przewidziano w latach 2030-36. Ale zmniejszanie wydobycia i wielkości produkcji energii z węgla zacznie się dużo wcześniej, a to pociągnie za sobą redukcję dobrze płatnych etatów.

Przewiduje się, że do 2030 r. zatrudnienie w kopalni i elektrowni zmniejszy się z obecnych 7,5 tys. do 4,5 tys. osób, czyli o 40 proc. Tylu właśnie pracowników odejdzie na emeryturę, a zgodnie z unijną polityką klimatyczną, nie będzie można w ich miejsce zatrudniać nowych osób. W spółkach zależnych od PGE pracuje kolejne 5,5 tys. osób.

Działalność PGE GiEK to również źródło dużych zastrzyków finansowych (m.in. podatku od nieruchomości i opłat eksploatacyjnych) do budżetów gmin znajdujących się w zasięgu kopalni. Do największych beneficjentów działalności górniczo-energetycznej należą gminy Kleszczów i Szczerców w powiecie bełchatowskim oraz Rząśnia i Sulmierzyce w powiecie pajęczańskim. Zakończenie eksploatacji złóż spowoduje drastyczny spadek samorządowych dochodów.

Jak zatem zapobiegać negatywnym skutkom społecznym i gospodarczym odchodzenia od energetyki węglowej? Jednych z kluczowych wyzwań będzie przebranżawianie i podnoszenie kwalifikacji pracowników sektora wydobywczo-energetycznego. W planie transformacji regionu łódzkiego jest mowa m.in. o budowie nowego modelu innowacyjnej gospodarki, co będzie wymagało zarówno modernizacji technologicznej istniejących przedsiębiorstw, jak i przyciągania nowych inwestorów. Kluczowe będą m.in. rozwój OZE, logistyki, budownictwa energooszczędnego i pasywnego, przemysłów kreatywnych i czasu wolnego, inwestycje w technologie cyfrowe. Bełchatów jest analizowany jako potencjalna lokalizacja jednej z elektrowni jądrowych.