Nasza Loteria NaM - pasek na kartach artykułów

„Czarcie jajo” to najzdrowszy grzyb leczniczy w Europie. Sromotnik bezwstydny jest też kontrowersyjnym przysmakiem. Uwaga, dorosły śmierdzi!

Anna Rokicka-Żuk
Anna Rokicka-Żuk
Wideo
od 16 lat
Czarcie czy węże jajo to potoczna nazwa niedojrzałego owocnika sromotnika bezwstydnego. Nazywany też wstydliwym i smrodliwym, sromotnik ten jest grzybem o fallicznym kształcie. Nie należy mylić go z trującym muchomorem sromotnikowym! Dorosła postać pokryta śmierdzącym śluzem przyciąga muchy i odstrasza grzybiarzy wonią padliny. Niech jednak pozory nie mylą. „Jajo” jest bowiem jadalne i całkiem smaczne, a gatunek należy do najzdrowszych europejskich grzybów leczniczych. Zobacz, jak wygląda sromotnik bezwstydny i jakie ma właściwości.

Spis treści

Czy sromotnik bezwstydny jest jadalny? Jak wygląda i gdzie rośnie?

Sromotnik bezwstydny, inaczej wstydliwy lub smrodliwy (Phallus impudicus), to grzyb niejadalny, choć także nietrujący. Owocuje w lasach od lipca do listopada.

Sromotnik bezwstydny niedojrzały
Tzw. czarcie lub węże jajo to niedojrzały sromotnik bezwstydny, inaczej smrodliwy. Zobacz w galerii, jak może wyglądać ten grzyb oraz blisko spokrewnione z nim „dziwne” gatunki. PublicDomainPictures/Pixabay

Początkowo owocnik ma białawy kolor oraz kształt i wielkość kurzego jaja, przez co bywa nazywany m.in. jajami wiedźmy. Przypomina tym niedojrzałą purchawicę olbrzymią, zwaną też czasznicą (tak zwana purchawka to przy tym grzyb częściowo jadalny, co dotyczy owocników odpowiednio młodych).

Gdy wewnątrz młodego sromotnika dojrzeją zarodniki, „czarcie jajo” pęka i wyrasta z nich podłużny owocnik właściwy (receptakl), który osiąga wielkość 10-20 cm, a nawet więcej. Zobacz, jak wygląda w różnych stadiach rozwoju.

Dorosły osobnik sromotnika bezwstydnego składa się z białego, pustego w środku trzonu o porowatej powierzchni oraz kapelusza w kształcie dzwonu lub naparstka, który ma żebrowaną powierzchnię w oliwkowozielonym kolorze. Stanowi ją masa zarodnikowa, która z czasem skapuje, przyciągając zapachem padliny i gazu głównie muchy.

W Polsce sromotnik smrodliwy występuje pospolicie zarówno w lasach iglastych, jak i liściastych. Rośnie głównie w klimacie umiarkowanym w tempie rekordowym wśród grzybów.

Sromotniki to grzyby lecznicze

Sromotnik bezwstydny ma też wiele nazw tradycyjnych, które różnią się w zależności od regionu – to m.in. słupiak cuchnący, śmierdziak, sromnik, panna-bedłka czy bedłka pańska, świeczka, węże jajo, czarcie jajo czy jajczak – również dlatego, że tak jak jaja kurze zawiera charakterystycznie pachnące siarczki.

Sromotnik ma też inne gatunki, jak np. sromotnik fiołkowy (Phallus hadriani) o zgodnym z nazwą odcieniu i słabszym zapachu. Ten niejadalny grzyb spotkać można nad Bałtykiem, zwłaszcza na wydmach, choć jest bardzo rzadki. Wydziela zapach odchodów, a nie śmierdzi tylko jako „jajo”.

Natomiast Phallus indusiatus to podobny grzyb rosnący w klimacie tropikalnym, który tworzy wokół siebie charakterystyczną białą siatkę. Jest w pełni jadalny, a nawet ceniony jako smaczny grzyb kulinarny afrodyzjak. W Chinach nosi nazwę zhu sun lub zhu sheng i rośnie w zagajnikach bambusowych.

Do sromotników należy ponadto okratek australijski, który jest nazywany „palcami diabła”.

Zobacz w naszej galerii zdjęcia opisanych sromotników.

Sromotnik smrodliwy a muchomor sromotnikowy – zasadnicze różnice

Sromotnik smrodliwy często jest potocznie nazywany sromotnikiem. Niestety, nazwa ta jest myląca, bo może dotyczyć dwóch różnych grzybów:

  • niejadalnego i opisywanego tutaj sromotnika smrodliwego, czyli sromotnika bezwstydnego,
  • śmiertelnie trującego muchomora sromotnikowego, czyli muchomora zielonawego (Amanita phalloides).

Czytaj też: Te grzyby są jadalne, choć boimy się je zbierać

W artykule piszemy wyłącznie o właściwościach i zastosowaniu sromotnika smrodliwego (oraz blisko z nim spokrewnionych gatunków z rodziny sromotnikowatych). Podanych informacji nie można odnosić do muchomora sromotnikowego, który jest niezwykle niebezpiecznym grzybem – aż 90 procent zatruć nim kończy się śmiercią.

Przeczytaj ponadto:

Czy sromotnik bezwstydny jest trujący?

Sromotnik bezwstydny nie jest trujący, ale uważa się go za grzyb niejadalny ze względu na cuchnący zapach. Często nie dotyczy to jednak młodych, niedojrzałych owocników, które są spożywane przez smakoszy nawet na surowo. Ich zapach ma przypominać ponoć rzodkiewki. Do przygotowania np. na patelni nadaje się jednak tylko część jaja po usunięciu skóry i galaretowatej zarodni i jej skórki.

Zobacz też: Lek na pamięć z grzyba? Soplówka jeżowata pobudza wzrost wypustek nerwowych i wspomaga mózg.

W niektórych krajach, takich jak Francja czy Niemcy, jedzone są też dojrzałe owocniki sromotnika wstydliwego po usunięciu lepkiego śluzu. Bywają nawet stosowane jako przyprawa.

Należy jednak pamiętać, że zawarte w sromotniku związki mają silne działanie, m.in. stosuje się je do wytwarzania leków przeciwzakrzepowych, może więc mieć potencjalne działanie wywołujące krwotok.

Sromotnik bezwstydny – właściwości i zastosowanie. Jak działa nalewka z grzyba?

Właściwości sromotnika bezwstydnego są porównywane do działania azjatyckiego grzyba shiitake, m.in. w zakresie poprawy lipidogramu i ciśnienia krwi.

Uważa się, że sromotnik bezwstydny ma najsilniejsze właściwości lecznicze pośród europejskich grzybów.

Nalewka z młodych owocników była stosowana tradycyjni na bóle brzucha, zapalenie i wrzody żołądka, choroby nerek, dnę moczanową, astmę oskrzelową i gruźlicę do okładów na bóle stawów i reumatyzm oraz przemywania ran, w tym odleżyn, ukąszeń, poparzeń, wysypki zakaźnej.

Zobacz również:

Związki aktywne sromotnika bezwstydnego wykazują ponadto właściwości przeciwwirusowe, antybakteryjne, antyoksydacyjne, przeciwzapalne i immunostymulujące. Działanie to wynika z obecności cennych związków aktywnych, m.in. polisacharydów, glukanów, polifenoli, fosfolipidów i peptydów, a także nienasyconych kwasów tłuszczowych i błonnika w formie chityny.

Grzybowe polisacharydy znane są ponadto z działania osłaniającego wątrobę, a także chroniącego organizm przed działaniem toksyn i szkodliwego promieniowania.

Sromotnik bezwstydny uważany jest ponadto za środek antynowotworowy, przy czym często stosuje się go wraz z innymi grzybami leczniczymi, takimi hak shiitake, reishi czy maitake. Jego właściwości zostały potwierdzone w badaniach, wykazano też jednak możliwy niekorzystny wpływ związków grzyba na męską płodność, a dokładniej – produkcję spermy. Działania uboczne i przeciwwskazania do przyjmowania grzyba muszą jeszcze zostać ustalone.

Dopóki kwestia ta nie zostanie wyjaśniona, bezpieczniej korzystać z nalewek z grzyba jedynie zewnętrznie, a także stosować go w formie maści, w której ma udowodnione działanie wspomagające regenerację uszkodzonej skóry.

Polecamy też:

Uzupełnij domową apteczkę

Dołącz do nas na Facebooku!

Publikujemy najciekawsze artykuły, wydarzenia i konkursy. Jesteśmy tam gdzie nasi czytelnicy!

Polub nas na Facebooku!

Kontakt z redakcją

Byłeś świadkiem ważnego zdarzenia? Widziałeś coś interesującego? Zrobiłeś ciekawe zdjęcie lub wideo?

Napisz do nas!

Materiał oryginalny: „Czarcie jajo” to najzdrowszy grzyb leczniczy w Europie. Sromotnik bezwstydny jest też kontrowersyjnym przysmakiem. Uwaga, dorosły śmierdzi! - Strona Zdrowia

Wróć na sieradz.naszemiasto.pl Nasze Miasto