Cmentarze Wielkiej Wojny
Do 2 sierpnia roku 1914 Sieradz i okolice były pod zaborem rosyjskim. Tego dnia, czyli dzień po wybuchu I wojny światowej, czy jak mówiono w okresie II Rzeczypospolitej, Wielkiej Wojny, oddziały rosyjskie, niszcząc drewniane mosty na Warcie i Żeglinie oraz most kolejowy i gorzelnię opuściły miasto. 9 sierpnia w Sieradzu, jak w swojej pracy "Cmentarze wojskowe z okresu I wojny światowej na terenie województwa sieradzkiego" pisze Dominik Dąbrowski, pojawił się patrol niemiecki. 17 października wkroczyły oddziały korpusu generała Remusa von Woyrscha i potem generała Friedricha von Bernhardiego. "Sztab stanął na wójtostwie w pałacu Danielewicza - pisze ksiądz Walery Pogorzelski w "Sieradzu". "Przez Sieradz wszystkimi drogami przechodziły wojska piesze, konne, armaty, furgony. W okolicy odbyła się większa potyczka pod Szadkiem oraz potyczki z rossyanami pod Zduńską Wolą i Widawą. Rannych przywożono do szpitala sieradzkiego obróconego na szpital wojskowy. W końcu października coraz bardziej dochodzi odgłos armat - to cofające się spod Warszawy wojska niemieckie walczą z następującymi Rossyanami. 5-6 listopada wojska rosyjskie wkraczają do Sieradza, znaczniejsze siły stanęły w Wośnikach i Męce. W kilka dni Niemcy z powrotem zajmują miasto i już kwaterują w niem do końca wojny".
Tyle ksiądz Walery Pogorzelski, nieprzypadkowo zresztą przywołany, bowiem groby żołnierskie z I wojny światowej zachowane w naszym regionie, pochodzą z roku 1914. - W początkowym okresie działań wojennych w naszym regionie rozegrały się ciężkie walki - potwierdza Maciej Milak, od wielu lat zajmujący się między innymi ewidencjonowaniem grobów z I wojny światowej. - Poległych chowały specjalne oddziały, które podążały za wojskami linowymi. Nie było mowy, żeby żołnierzy chować w trumnach. Trafiali do mogił zbiorowych, ale były też małe cmentarzyki, a nawet pojedyncze mogiły. Żołnierze armii niemieckiej mieli z reguły nieśmiertelniki. Rosjanie rzadko. Pod koniec lat trzydziestych likwidowano małe cmentarzyki, jak choćby w Gajewnikach, Janiszewi-cach, Czechach, Krobanowie, Ostrówku, czy w Zduńskiej Woli, gdzie obecnie jest stadion tworząc z nich większe. Czasem przenoszono także tablice, krzyże.
- Cmentarzyki urządzano jeszcze pod koniec pierwszej wojny - wtrąca Dominik Dąbrowski. - Starano się je lokować w miejscach eksponowanych oraz takich, gdzie nie zagrażają okolicznej ludności. Jak chowano żołnierzy? Rosjan z reguły jak popadnie. Najczęściej w mundurach, niejednokrotnie bez butów. Czasem zawinięto w płaszcz. Większy porządek był w armii niemieckiej, choć proszę pamiętać, że to była wojna, nikt wtedy o trumnach nie myślał, tym bardziej dla zwykłych żołnierzy.
Zacznijmy spacer po cmentarzach i ich pozostałościach z Wielkiej Wojny. Zaczniemy od nieźle zachowanego cmentarzyka we wsi Stawiszcze na trasie Sieradz - Zduńska Wola. Leżą tam żołnierze 349, 354 i 437 Pułku Piechoty armii niemieckiej. We wspólnej mogile jest także żołnierz armii rosyjskiej, czy jak to woli carskiej. Okoliczna ludność zagląda tutaj. Palą się lampki...
Ze Stawiszcza niedaleko do Strońska. Na tamtejszym cmentarzu obok kwatery żołnierzy polskich poległych w roku 1939 mamy wspólny grób leutnanta W. Hauga i jego szofera Maxa Putza. Polegi 22 listopada 1914 roku. - Pojazd, którym jechali, został zapewne trafiony przez pocisk artyleryjski - mówi Maciej Milak. - Wiadomo, że Haug był w Niemczech dyrektorem gorzelni. Więcej nie udało się ustalić. Obok jest mogiła Kozaka Pankratowa, którego śmierć zaskoczyła 19 listopada 1914 roku.
Cmentarzykiem wojennym w Szadkowicach opiekują się członkowie PTTK ze Zduńskiej Woli. 13 listopada w Domu Kultury ,,Na pięterku" w Zduńskiej Woli o miejscach pochówku żołnierzy walczących podczas I wojny światowej w naszych okolicach opowie zresztą Maciej Milak, jeden z tych którzy cmentarzykiem się opiekują. Spoczywa tam 20 żołnierzy armii niemieckiej z batalionów Piechoty Coblenz, Kattowitz, Posen, Rawitsch i Neuslaz. Snem wiecznym śpi także jeden żołnierz armii austor-węgierskiej. Polegli oni w dniach od 21 listopada do 1 grudnia 1914 roku. Na cmentarzyku jest tablica z Rzepiszewa. Zapewne z przeniesionego stamtąd cmentarza.
Przy wyjeździe z Szadku w stronę Łodzi natrafiamy, po prawej stronie szosy, na kurhan. Spoczywa tam 79 żołnierzy armii niemieckiej z 34, 47 i 100 Pułku Piechoty. Polegli oni 19, 20 i 21 listopada 1914 roku. W pierwszej połowie lat 90. robotnicy naprawiali drogę przy wyjeździe z Szadku. Prace wtedy na krótko wstrzymano, bo drogowcy natrafili na szczątki żołnierza. Jeden z nich z dumą pokazywał zegarek. Wskazówka zatrzymana była na godzinie 13.18.
Cmentarze Wielkiej Wojny
W Lesie Szadkowskim, nieopodal Tarnówki, natrafimy na mogiłę 64 żołnierzy armii niemieckiej, którzy służyli wbatalionach Aachen, Munster II i Colbenz. Wszyscy polegli pod koniec listopada 1914 ro-ku. W styczniu 1945 roku żołnierze Armii Czerwonej wyładowali swoją frustrację nanagrobkach ostrzeliwując je.
Duży cmentarz Wielkiej Wojny mamy w Ulejowie. To na trasie Łask - Szadek. Spoczywa tu aż 360 żołnierzy armii niemieckiej, wśród są nich polskie nazwiska, jak choćby Jacek Bukowski czy Stanisław Mermela z Poznania. Cóż to musiała być za rzeź, że aż tylu żołnierzy oddało swoje życie.
W Zamościu (gm. Sędziejowice) musiał być kiedyś, jak wynika z archiwalnych zdjęć, piękny monumentalny cmentarz w kształcie żelaznego krzyża. Do dziś zachowało się ponad 30 betonowych tablic. Spoczywa tu jednak 40 żołnierzy z armii pruskiej.
- Na cmentarzu ewangelickim w Zduńskiej Woli też mamy kwaterę wojenną z roku 1914 - informuje Maciej Milak. - Spoczywa tu ponad 50 żołnierzy niemieckich. Zachowane tablice informuję o 35 znanych
grenadierach. Niektóre szczątki przeniesiono tu z innych cmentarzyków.
Cmentarze Wielkiej Wojny
Odwiedźmy jeszcze cmentarz na wzgórzu w Warcie. Pośród teraźniejszych mogił są tablice nagrobne, nawet nieźle zachowane, 23 żołnierzy armii niemieckiej. Nad mogiłą góruje metalowy krzyż z datą 1914 r.
- Większość cmentarzy z pierwszej wojny nie przetrwała, bo po zakończeniu drugiej wojny okoliczna ludność niezbyt przychylnie na nie patrzyła - kończy Maciej Milak. - I prawdę mówiąc trudno się dziwić. To był ciężki czas. Porządkowanie tych dziś ponad 100-letnich miejsc pochówku zaczęło się na przełomie lat 80. i 90., kiedy wojewodą sieradzkim był Andrzej Ruszkowski.
Protest w obronie Parku Śląskiego i drzew w Chorzowie
Dołącz do nas na Facebooku!
Publikujemy najciekawsze artykuły, wydarzenia i konkursy. Jesteśmy tam gdzie nasi czytelnicy!
Kontakt z redakcją
Byłeś świadkiem ważnego zdarzenia? Widziałeś coś interesującego? Zrobiłeś ciekawe zdjęcie lub wideo?
